Kan kolestrol düzeyindeki değişiklikler kalp hastalığının oluşmasında önemli rol oynamaktadır. Kandaki kolesterolünüzün yüksek olması kalp hastalıklarına yakalanmanızdaki faktörlerin içerisinde en önemli etkendir. Yüksek kolesterol düzeyine sahip olan bireylerde kalp hastalığı gelişir ve kalp krizi riskleri artar. Amerika Birleşik Devletleri'nde kadın ve erkeklerin ölüm nedenlerinin başında kalp hastalıkları olduğu belirtilmiştir. Her yıl bir milyondan fazla Amerikalı kalp krizi geçirmekte, yaklaşık yarım milyon kişi ise kalp hastalıklarına bağlı ölmektedir.
Yüksek kolestrol nasıl kalp hastalığı yapar?
Eğer kandaki kolestrol miktarınızda artış olursa, arter adı verilen damarlarınızın duvarına fazla olan kolesterolleriniz birikirler. Damarın iç duvarında biriken kolestrol, damar içi kan akışkanlığını yavaşlatır ve kalp ritminde azalma hatta kalbin bloke olmasına neden olur. Bilindiği gibi kan ile kalbe oksijen taşınır. Eğer kalbiniz oksijen ve kan hacmi açısından yetersiz ise göğüs çevresinde bir ağrı belirir. Eğer bu durum daha uzun süre devam ederse sonuç kalp krizi olarak ortaya çıkmaktadır. Sadece yüksek kolestrol tek başına bu hastalık bulgularını oluşturmamaktadır. Çünkü farkında olmadan birçok kişi yüksek kolesterol değerlerine sahip olarak yaşamlarını sürdürmektedir. Ancak bilinmelidir ki; kan kolestrol düzeyini düşürmek kalp hastalıklarını ve kalp krizi riskini önemli derecede azaltmaktadır. Kolesterol düzeyinin genç, yaşlı, kadın ve erkekte normal sınırlarda devamlılığının sağlanması kalp hastalıklarından korunmada önemli bir yaklaşımdır.
Kolestrol düzeyinizin sayısal değeri sizin için ne ifade etmektedir?
20 yaş ve üzerindeki herkes en az her 5 yılda bir kolesterol değerlerini ölçtürmeleri gerekmektedir. En iyi değer kolesterollerin kanda 'lipoprotein profili' olarak belirlenmesidir. Bu testin ideal sonuç verebilmesi için 9–12 saat önceden açlık sonrası yapılması gerekmektedir. Bu test bize aşağıdaki parametreler hakkında bilgi verecektir.
* Total kolestrol
* LDL (kötü) kolestrol: Arterlerde birikip damarın harabiyetini arttıran kolesterol
* HDL (iyi) kolestrol: Arterlerde birikintiyi temizlemeye çalışıp damarın sağlığını koruyan kolestrol
* Trigliseritler: kandaki yağın farklı bir formu.
Aslında lipoprotein profiline bakıldığında Total kolesterolün 200 mg/dL ve LDL kolesterolün 100 mg/dL'in altında, HDL kolesterolün ise en az 40 mg/dL ve üzerinde olması önerilen değerler arasındadır. Aşağıdaki tabloda kolesterolünüzü yorumlayabilmenize yardımcı kategorilendirmeyi göreceksiniz.
Total kolestrol düzeyi Kategori
200 mg/dL'in altı İstenilen değer
200-239 mg/dL Sınırda yüksek
240 mg/dL ve üzeri Yüksek
LDL kolestrol düzeyi Kategori
100 mg/dL'in altı Optimal
100-129 mg/dL İstenilen değere yakın
130-159 mg/dL Sınırda yüksek
160-189 mg/dL Yüksek
190 mg/dL ve üzeri Çok yüksek
* Kolestrol düzeyleri her desilitre kanda kolestrolün miligram değerinden ölçüsünü belirmektedir.
HDL (iyi) kolestrol kalp hastalıklarından korunmak için önemli göstergelerden biridir. HDL (iyi) kolestrol değeri ne kadar yüksek olursa korunma daha iyi olmaktadır. HDL (iyi) kolestrol değeri 40 mg/dL'in altında olması kalp hastalıklarının oluşması için önemli risk etmenidir. HDL (iyi) kolestrol düzeyi 60 mg/dL ve daha fazla olması halinde kalp hastalıklarına yakalanma riskiniz oldukça azalmaktadır.
Trigliseritler de kolestrol gibi kalp hastalıklarının oluşmasına neden olabilir. Trigliseritlerin kanda 150 mg/dL altında olması önerilir. 150-199 mg/dL arasında trigliserit değeri sınırda yüksek, 200 mg/dL ve üzerine ise bazı bireylerde tedaviye ihtiyaç duyulacak kadar yüksek değer denilmektedir.
Kolestrol düzeyi nelerden etkilenir?
Kolestrol düzeyini etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Bu etkenleri iki grupta toplayabiliriz.
1. Bireyin kendisine bağlı etkenler
* Diyet: Kolestrol içeren besinler ve doymuş yağ tüketimi ile kanda kolestrol düzeyi artar. Andaki kolestrol düzeyinin artmasında besinlerin içerisindeki kolestrol miktarı etkendir ancak doymuş yağlar başlı başına etki gösterebilmektedir. Biliyoruz ki; diyetin doymuş yağ ve kolestrol miktarını azaltırsanız kan kolestrol düzeyinizde düşer.
* Vücut ağırlığı: Hafif şişman ve şişman olmak kalp hastalıkları için risk faktörüdür. Kilonuz arttıkça kan kolestrol düzeyinde de artış olur. Kilo kaybetmeye başladığınızda kan total kolestrol, LDL (kötü) kolestrol ve trigliserit düzeyinde azalma, HDL (iyi) kolestrol düzeyinde ise artma gözlenir.
* Fiziksel aktivite: Fiziksel aktivite yapmamak kalp hastalıkları için risk faktörüdür. Düzenli fiziksel aktivite yaparsanız kan LDL (kötü) kolestrol düzeyinde azalma, HDL (iyi) kolestrol düzeyinde artma sağlarsınız. Bununla birlikte aktivite ile kilo kaybetmiş olursunuz. Mutlaka her gün 30 dakika veya daha fazlası fiziksel aktivite yapmanız gerekmektedir.
2. Bireyin kendisine bağlı olmayan etmenler
o Yaş ve cinsiyet: Kadın ve erkekler yaşlandıkça kan kolestrol düzeylerinde artma gözlenir. Menopoz öncesi kadınlarda aynı yaş erkeklere göre total kolestrol düzeyi düşerken, menopoz sonrasında kadınların LDL (kötü) kolestrol düzeyi artış olduğu bildirilmiştir.
o Kalıtım: Genetik olarak vücudunuzun ne kadar kolestrol üreteceği şifrelendirilmiştir. Eğer kan kolestrol düzeyiniz yüksek ise ailenin diğer fertlerinin de kolestrol profili değerlendirilmesi gerekir. Çünkü ailesel kan kolestrol yüksekliği bazen genetik olarak geçişli olabilmektedir.
Kalp hastalığı gelişme riskinizi belirlemek için neler yapılmalıdır?
Genellikle yüksek LDL (kötü) kolestrol düzeyine sahip olan bireyler kalp hastalıklarına yakalanma veya kalp krizi riski daha fazladır. Bazı insanlar ise kalp hastası oldukları için kalp krizi riskleri fazladır. Aşağıda adım adım kalp hastalığınızın gelişebilme riskini bulmaya çalışalım.
1. Adım: Aşağıda belirtilen nedenlerden kaç tanesine sahip olduğunuzu belirleyin. Bu nedenler LDL kolestrolünüzün yükselmesini sağlayan nedenlerdir.
* Sigara içmek
* Yüksek kan basıncına sahip olmak (140/90 mm Hg ve üzeri)
* Düşük HDL (iyi) kolestrol düzeyine sahip olmak ( 40 mg/dL'in altı)
* Ailede kalp hastalığı hikâyesi var olmak ( baba ve erkek kardeşte 55 yaş öncesi, anne ve kız kardeşte 65 yaş öncesi)
* Yaş ( 45 yaş üzeri erkek, 55 yaş üzeri kadın)
Şişmanlık ve fiziksel aktivite yapamama durumu bu durumun dışında tutulmaktadır.
2. Adım: Tıbbi sorunlarınız, sahip olduğunuz majör risk faktörleri (1. adıma bakın), Frimingham puanlama skorunuz ile kalp hastalığına yakalanma veya kalp krizi geçirme durumunuzu belirleyebilirsiniz.
Eğer varsa Durumunuz
Kalp ve diyabet, puanlama skorunuz % 20'den fazla I. Yüksek riskli
2 veya daha fazla risk var, puanlama skoru % 10-20 ise II. Yüksek riske yakın
2 veya daha fazla risk var, puanlama skorunuz % 10'dan az III. Orta riskli
0 vay 1 risk faktörü var IV. Düşük ile orta riskli
Yüksek kolestrol tedavisi nasıl olmalıdır?
Kolestrol düşürücü tedavinin anlamı mümkün olduğunca LDL (kötü) kolestrol miktarında azaltma yapma anlamına gelmektedir. Ne kadar hedef sınırlarda LDL (kötü) kolestrol düzeyine sahip olursanız kalp hastalıkları riskini azaltmış olursunuz.
Kolestrol düşürme 2 yolla mümkün olabilmektedir. Birincisi Yaşam Boyu İyileştirici Değişiklik (Therapeutic Lifestyle Changes – TLC): Bu tedavi şekli kilonun normal sınırlarda devamlılığını sağlamak, düzenli fiziksel aktivite yapmak ve kolestrol düşürücü diyetle yaşamayı içermektedir. Kolestrol düşürmede ve normal sınırlar içerisinde devamlılığın sağlanmasında en etkin ve zararı olmayan yöntemdir. İkincisi ise ilaç tedavisidir. Bilinmesi gereken en önemli nokta her kolestrol yüksekliğine sahip olan bireyler hemen ilaca başlamak zorunda değildir. İlaç başlanabilmesi için kolestrol ve türevlerinin ilaç başlanabilir düzeyde yüksek, diyet tedavisine cevap verememiş bireylerde uygun zamanda olması gerekir. Her ilaçta olduğu gibi kolestrol düşürücü ilaçlarınsa vücut için zararları bulunmaktadır. Bazı risk gruplar (çocuklar, adelösanlar vb…) hangi durumda ilaç kullanılacaklarına klinik takip ile karar verilmelidir. Ancak burada gözden kaçmaması gereken en önemli nokta ilaç ile kolestrol düşürücü diyetin birlikte uygulanacak olmasıdır.
Hangi durumda hangi tedavi uygulanmalıdır?
Bunu belirleyebilmek için 3. adımda risk kategori durumunu belirlemeniz gerekmektedir.
Eğer siz risk kategori durumuna göre I. Yüksek riskli iseniz tedavi şemanız şöyle olmalıdır. Burada hedef LDL (kötü) kolestrolünüzün 100 mg/dL'nin altına inmesidir. Ne olursa olsun 100 mg/dL'nin üzerinde LDL (kötü) kolestrol düzeyine sahipseniz mutlaka kolestrol düşürücü diyete başlamalısınız. Eğer LDL kolestrol düzeyiniz 130 mg/dL ve üzerinde ise kolestrol düşürücü diyetle beraber ilaç tedavisine başlamalısınız. LDL (kötü) kolestrol düzeyi 100–129 mg/dL düzeyinde olanlar ilaç tedavisi şart olmamakla birlikte kolestrol düşürücü diyet uygulaması gerekmektedir. Diyet mümkün olduğunca LDL (kötü) kolestrolün 100 mg/dL oluncaya kadar devam edilmelidir.
Kategori durumuna göre II. Yükseğe yakın grupta iseniz yapılacaklar daha da farklı olmaktadır. Bu tedavide hedef LDL (kötü) kolestrol düzeyini 130 mg/dL'nin altına indirmektir. Eğer LDL (kötü) kolestrol düzeyiniz 130 mg/dL'nin üzerinde ise 3 ay süre ile kolestrol düşürücü diyet uygulanmalıdır. İlaç kullanıp kullanmama durumu 3 aylık diyet sonrası belirlenmelidir. Eğer kolestrol düşürücü diyet ile LDL (kötü) kolestrol düzeyi 130 mg/dL'den daha az olmuş ise kalp sağlığını korumak için düşük doymuş yağ ve kolestrol içeren daha gevşek bir diyetle yaşamlarına devam etmeleri gerekmektedir.
Kategori durumunuz III. Orta riskte iseniz yapılması gerekenler şunlardır. LDL (kötü) kolestrol düzeyinizi 130 mg/dL'nin altıda olmasını sağlamaktır. Eğer LDL (kötü) kolestrol düzeyi 130 mg/dL ve üzerinde ise kolestrol düşürücü diyete başlaması gerekmektedir. Eğer LDL (kötü) kolestrol 160 mg/dL'nin üzerinde ise kolestrol düşürücü diyetle birlikte kolestrol düşürücü ilaç kullanılması gerekmektedir. Hedef LDL (kötü) kolestrol düzeyi elde edildiğinde kalp sağlığını korumak için düşük doymuş yağ ve kolestrol içeren daha gevşek bir diyetle yaşamlarına devam etmeleri gerekmektedir.
Kategori durumunuz IV. Düşük riskli grupta iseniz her şey daha kolay olmaktadır. Bu grupta olan bireyler LDL (kötü) kolestrol düzeyini 160 mg/dL'nin altında tutmaları yeterli olmaktadır. LDL (kötü) kolestrol düzeyinin 160 mg/dL'nin üzerinde olması kolestrol düşürücü diyetin uygulanması için yeterlidir. Eğer LDL (kötü) kolestrol düzeyinde düşüş olmuyorsa ilaç kullanmak gerekebilir. Genellikle bu gruptaki bireylerin ilaç kullanma LDL (kötü) kolestrol düzeyi 190 mg/dL'dir. Hedef LDL (kötü) kolestrol düzeyini yakalayan bireyler sağlıklı beslenmeye devam edebilirler.
Kan kolestrol düzeyinizi düşürmek için 'Yaşam boyu iyileştirici değişiklik' nasıl olmalı?
Kandaki LDL (kötü) kolestrol düzeyinde düşüşü sağlayan yaşam boyu iyileştirici değişiklik aslında aşağıdaki önemli stratejileri içine alan bir tedavi biçimidir. Eğer bu stratejilerin hepsini beraber kontrol altına alırsanız sağlıklı bir kalbe sahip olursunuz.
1. Yaşam boyu iyileştirici diyet: Bu diyetin anlamı öğünlerinizde daha az doymuş yağ ve diyet kolestrolü tüketmek demektir. Bu diyeti planlarken günde 200 mg'ın altında kolestrol, toplam enerjinin de % 7'nin altında doymuş yağ içermesine dikkat etmek gerekir. Diyeti uygularken en önemli iki nokta ya sağlığınıza uygun kiloda bulunmalı ya da kilo almaktan korunmalısınız. Birinci aşamada düşük doymuş yağlı ve kolestrollü diyet altında kan LDL (kötü) kolestrol düzeyiniz düşmemiş ise, diyetin çözünür diyet lifi miktarı arttırılır. Çeşitli endüstriyel besinler bitkisel stanolleri ve sterolleri içerebilmektedir. Örneğin kolestrol düşürücü margarin veya salata sosları vb… Bunların beslenmeye eklenmesi LDL (kötü) kolestrolün daha kuvvetli bir şekilde düşürücü etki sağlayabilmektedir.
2. Vücut ağırlığı denetimi: Eğer bel/kalça oranınız artmış, kilo fazlalığınız varsa, biyokimyasal değerlendirmenizde düşük HDL (iyi) kolestrol ve trigliserit düzeyinizde düşük ise kilo vermeniz LDL (kötü) kolestrolünüzün düşmesine yardımcı olmaktadır.
3. Fiziksel aktivite: Her gün en az 30 dakika fiziksel aktivite yapmak gerekmektedir. Yapacağınız fiziksel aktivitenin türü ne olursa olsun; HDL (iyi) kolestrol düzeyinde artma, LDL (kötü) kolestrol düzeyinde azalmasına yardımcı olmaktadır.
İlaç tedavisinin kolestrol düşürmedeki yeri nedir?
Eğer kan kolestrolünüzü düşürmek için klinik olarak ilaç tedavisine gerek duyulmuşsa mutlaka yaşam boyu iyileştirici değişiklikleri beraberinde yapmanız gerekmektedir. Riskleri değerlendirildiğinde kolestrol düşürmede kullanılacak ilaçların dozlarının vücut en düşük risk yaratanını seçmek gerekmektedir. Çeşitli kolestrol düşürücü ilaçlar bulunmaktadır. Bunlar; statinler, safra asitleri, sekuesteranlar, nikotinik asit ve fibrik asididir. Doktorunuz size en uygun ilacı önerecektir. Statin içeren ilaçlar en etkili LDL (kötü) kolesterol düşürücü ve güvenliliği daha etkin olan ajanlardır. Safra asitleri ve sekuesteranlar tek başına veya statin grubu ilaçlarla beraber kullanıldığında LDL (kötü) kolesterol düzeyini düşürücü etki göstermektedirler. Nikotinik asit, Kandaki trigliserit ve LDL (kötü) kolesterol düzeyini düşürürken HDL (iyi) kolesterol düzeyinde artış sağlarlar. Fibrik asit ise LDL (kötü) kolesterol düzeyinde düşürme yaparken tedavi sırasında trigliserit düzeyinde artma ve HDL (iyi) kolesterolde istenmeyen düşüşe neden olmaktadır.
Yüksek kolestrol içeren besinler: Yumurta, karaciğer ve kabuklu deniz ürünleri
Orta derece kolestrol içeren besinler: Etler, yağlı veya orta yağlı süt ürünleri
Düşük derece kolestrol içeren besinler: Az yağlı süt ve süt ürünleri
Kolestrol içermeyen besinler: Bütün tahıllar, ekmek, sebze, meyve, kuru yemişler, kuru meyveler.
Günde diyetle 300 mg kolestrol almalıyız.
Besinlerle alınan şeker miktarı kolestrol düzeyini etkilemez.
Karaciğer günde ortalama 1000 ile 1400 mg kolesterol üretir.
Bazı besinlerin içerdiği kolestrol miktarı
3 köfte kadar dana eti 81 mg
3 köfte kadar kuzu eti 94 mg
3 köfte kadar hindi ve tavuk eti 85 mg
3 adet kokteyl sosis 74 mg
3 köfte kadar balık 80 mg
1 adet yumurta sarısı 274 mg
3 karper kadar peynir 107 mg
1 su bardağı yağsız süt 2 mg
3 top dondurma 50 mg
alinti
Anasayfa 
